Miejsce inżyniera w strukturze organizacji
Jak już pisałem wcześniej trudno znaleźć jedną i zarazem dobrą definicję zawodu inżyniera ze względu na rozległość funkcji i ról zawodowych, przy których wykształcenie inżynierskie jest potrzebne. Podstawą jest tu określony zakres wiadomości teoretycznych nabywanych na studiach wyższych, a następnie rozwijanych i uzupełnianych w ciągu kariery zawodowej, w zależności od tempa postępu technicznego i specyfiki indywidualnej tej kariery.
Przygotowanie teoretyczne, niezbędne dla wykonywania zawodu musi być przesłanką do działalności praktycznej. Pojęcie „inżynier” wiąże się w pierwszym rzędzie z umiejętnością działania praktycznego, a działanie praktyczne w układzie organizacyjnym zespołów ludzkich oznacza, że w zakres wiedzy zawodowej muszą wchodzić wiadomości praktyczne znacznie szersze od wąskospecjalistycznych wiadomości technicznych.
Dla ogromnej większości kadry inżynierskiej podstawową sferą działalności jest działalność organizacyjna. Mówiąc o miejscu inżyniera w organizacji nie sposób uciec od wyjaśnienia co dokładnie pod słowem organizacja się kryje.
Organizacja i jej otoczenie
Wiele jest w literaturze przedmiotu znanych definicji organizacji (m.in. T. Kotarbińskiego, L. Krzyżanowskiego, R. W. Griffina) jednak w podstawowym rozumieniu jest to grupa ludzi współpracujących ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany dla osiągnięcia pewnego zestawu celów. Jak wiadomo każdy podmiot gospodarczy stanowi lub wchodzi w skład jakiejś określonej organizacji.
Organizacja nie stanowi celu sama w sobie: to środek wiodący do celu, jakim są osiągnięcia i wyniki biznesu. Struktura organizacyjna jest środkiem niezbędnym; zła struktura może poważnie obniżyć wydajność biznesu a nawet go zniszczyć10.
Jako podstawowy – bo przecież projektujący i pełniący w niej nadrzędne funkcje – element struktury organizacyjnej, inżynier (jeżeli jest jednocześnie menedżerem) świadczy o jakości całej organizacji.
W owym klasycznym ujęciu organizacja funkcjonuje jako układ wzajemnie oddziaływujących na siebie, czterech podstawowych czynników tworzących jej konstrukcję (cele i zadania, struktura, ludzie, technika), na który ponadto mają wpływ różnorodne czynniki otoczenia.
Rysunek 1. Model organizacji społecznej w ujęciu H. Leavitte’a
Źródło: H. Leavitt, M. Shelly: New Perspectives in Organizational Research, J. Wiley & Sons, New York 1964, s 55
Każdy członek organizacji, a zwłaszcza jej współtwórcy powinni pamiętać o warunkach jakie powinna ona spełniać:
wyzwalać istniejące możliwości przedsiębiorstwa i zapewniać mu elastyczne i jak najsprawniejsze możliwości działania;
uwzględniać odmienność różnych przedsięwzięć wynikających z interakcji przedsiębiorstwa z jego otoczenia;
wypracować obraną strategię oraz wdrażać jej realizację.
Tak więc sama organizacja nie mogłaby funkcjonować gdyby nie była zawieszona w otoczeniu, które w odpowiedni sposób – bezpośredni lub pośredni, natychmiastowy bądź rozciągnięty w czasie – wpływa na jej poczynania.
Warto jeszcze zwrócić uwagę, że otoczenie dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne (kryterium tego podziału jest rodzaj oddziaływania) oraz bliższe i dalsze gdzie zasadniczym jest siła oddziaływania na organizację.
Typy systemów organizacyjnych, w których działa inżynier
Po zarysowaniu ogólnych pojęć organizacji i otoczenia w jakim przyszło tejże organizacji funkcjonować, czas by przedstawić miejsce jakie zajmuje inżynier w hierarchii oraz przypomnieć podstawowe rodzaje struktur organizacyjnych wyróżnianych przez teoretyków organizacji i zarządzania.
W literaturze z zakresu przedmiotu, można napotkać trzy główne typy struktur organizacyjnych. Są to:
struktura liniowa (przedmiotowa)
struktura funkcjonalna
struktura liniowo-sztabowa
Wszystkie te trzy typologie wymienione powyżej, za rozróżnienie przyjmują dominujący typ więzi między elementami organizacji.
Termin „struktura liniowa” odnosi się do hierarchicznej struktury podejmowania i przekazywania decyzji, a więc ściśle dotyczy struktury podziału kompetencji w organizacji. „Struktura liniowo-sztabowa” dotyczy systemu służb i komórek, działających w oparciu o uprawnienia fachowe, ale w zasadzie nie podejmuje samodzielnych decyzji (względnie podejmuje decyzje jedynie w zakresie własnych kompetencji fachowych). Termin „struktura funkcjonalna” odnosi się do systemu, w którym wykonawca podlega organizacyjnie wielu rozkazodawcom w zależności od ich kompetencji fachowych.
Najczęściej spotykaną formą organizacyjną jest struktura liniowo-sztabowa. Łączy ona liniowy system podejmowania decyzji oraz system komórek specjalistycznych o charakterze sztabowym, podporządkowanych różnym stanowiskom, liniowym. Przy okazji omawiania struktur organizacyjnych należy jeszcze wspomnieć o „strukturze macierzowej”, która jest szczególnie popularna w małych, elastycznych organizacjach. Przyjmują one możliwość zmiany raz ukształtowanych zespołów i zmiany zadań stawianych uczestnikom organizacji.
Funkcje zawodowe inżynierów (kiedy specjalista zostaje menedżerem)
Przyjęcie rozróżnienia między stanowiskami liniowymi i sztabowymi prowadzi do wyodrębnienia najbardziej charakterystycznych typów funkcji zawodowych wykonywanych przez inżynierów. Inżynierowie należą do kadry zarządzającej zajmując stanowiska bezpośrednio lub pośrednio połączone z podejmowaniem decyzji i kierowaniem przedsiębiorstwem. W zależności od tego, czy pełniona funkcja jest związana z organizacją liniową czy sztabową — inżynier występuje albo w roli kierownika tj. administratora, albo specjalisty eksperta. Rola eksperta czy organizatora jest odpowiednikiem zajmowania już zupełnie skrystalizowanych pod względem liczby zajęć administracyjnych i specjalistycznych.
Rysunek 2. Formalna specjalizacja inżyniera.
Na rysunku 2 widać, iż w zależności jaką drogę kariery wybierze inżynier, taką rolę będzie pełnić w organizacji. Oczywiście na pewnym etapie może wystąpić konflikt pomiędzy kompetencjami inżyniera i menedżera. Nie sposób go jednak wyeliminować, wydaje się nawet, że gdy zostanie on rozstrzygnięty współpraca na linii administrator (menedżer) — będzie układała się jeszcze zgodniej.
W wielu organizacjach pomimo wysokich wymagań specjalistycznych wobec inżynierów na stanowiskach kierowniczych, typową będzie sytuacja, gdy inżynierowie różnych specjalności zatrudnieni w komórkach sztabowych a zwłaszcza w działach badawczo-rozwojowych, będą mieli wspólny język i zakres pracy, podczas gdy inżynierowie tej samej specjalności, ale zatrudnieni w zarządzaniu będą reprezentować nieco inny zakres wiedzy, zainteresowań i problemów.
Wyższe studia techniczne uczą ścisłości myślenia, lecz w zasadzie nie dają przygotowania do funkcji kierowniczych, dlatego też kierunek ewolucji przebiega właśnie w kierunku od inżyniera do administratora (menedżera).
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.