Kim jest współczesny inżynier
Trudno jest zdecydowanie i jednoznacznie określić pojęcie „inżynier”. Przeszkodą jest wielkość, rozległość i różnorodność funkcji oraz ról zawodowych współczesnego inżyniera.
Potocznie na miano inżyniera zasługuje ten, kto otrzymał dyplom politechniki. Czy rzeczywiście tytuł widniejący na świadectwie ukończenia wyższej uczelni technicznej świadczy że ktoś JEST inżynierem?
W literaturze jest wiele propozycji zdefiniowania pojęcia „inżynier”. Na uwagę zasługuje definicja określona przez Konferencję Przedstawicieli Stowarzyszeń Inżynierskich Europy i Stanów Zjednoczonych” (EUSEC). Pozwolę sobie ją przytoczyć:
„Inżynier w oparciu o swoje gruntowne wykształcenie i praktykę zawodową jest zdolny do stosowania metod naukowych i naukowego punktu widzenia, do analizy i rozwiązywania problemów technicznych. Jest w stanie przyjąć odpowiedzialność za rozwijanie i stosowanie nauki i wiedzy inżynierskiej w szczególności w pracy badawczej, produkcji, nadzorowaniu, zarządzaniu oraz kształceniu inżynierów.
Praca jego jest w przeważającej części umysłowa i nieszablonowa, nie jest to praca umysłowa, której umiejętności nabywa się w drodze rutyny ani pracy fizycznej. Wymaga ona kierowania się własnym myśleniem i własnym sądem oraz umiejętnościami nadzorowania technicznej i administracyjnej pracy innych.
Wykształcenie i praktyka zawodowa inżyniera powinny dać mu szeroki pogląd na całość wiedzy technicznej, a zarazem gruntowną znajomość specyficznych zagadnień w swojej specjalności. Po zdobyciu odpowiedniego doświadczenia inżynier powinien być zdolny do dawania autoryzowanych wskazań technicznych i przejęcia odpowiedzialności za kierowanie ważnymi pracami w swojej gałęzi ”4.
Zasięg działań inżynierów jest obecnie bardzo rozległy, trudno się więc dziwić że i definicji tej profesji jest wiele:
Inżynierowie… projektują, planują, organizują obsługują oraz nadzorują budowę, montaż, działanie i remont… oraz przeprowadzają odpowiednie próby, badania i prace kontrolne, a także udzielają porad technicznych5.
Słowo inżynier kojarzone jest często z łacińskim ingenium, a co warto wiedzieć, oznacza wrodzone zalety umysłu: „inteligencję, talent, geniusz, bystrość pomysłowość, zdolność, pojętność”. Tych właśnie cech chcielibyśmy jak najwięcej w inżynierach odnaleźć.
Wybranie kadry inżynierskiej jako głównego obiektu zainteresowań, związane jest z wpływem techniki na wszystkie sfery życia, co nadaje określony charakter współczesnemu społeczeństwu, nazywanemu często przez badaczy mianem „cywilizacji technicznej”. W literaturze przedmiotu spotkać można także wiele innych określeń: „społeczeństwo komputerowe”, „cybernetyczne” czy „technotroniczne”. Wszystkie te określenia są pochodną techniki, jej rozwoju oraz wpływu na egzystencję człowieka.
Pojawienie się nowych technologii powoduje uzależnienie bytu człowieka od techniki. Technika wpływa na proces pracy, zarządzania i kierowania, pośredniczy między ludźmi jak również kształtuje określony typ psychiki, moralności oraz hierarchię potrzeb współczesnego człowieka.
Tak więc wszystkie dokonujące się zmiany w otaczającej rzeczywistości związane są z techniką. Inżynierowie są nie tylko twórcami techniki, ale kształtują również aktualne i przyszłe warunki materialne społeczeństwa, wpływają na zachowania ludzi — użytkowników dzieł technicznych.
Dziś inżynier jest nie tylko wynalazcą, ale równocześnie technologiem, nauczycielem, organizatorem, ekspertem, menedżerem, żeby wymienić tylko kilka najistotniejszych ról inżynierskich.
W tym kontekście jeszcze większej wagi nabiera moralna odpowiedzialność inżyniera za to, jakim celom będzie służyła technika, a także odpowiedzialność za skutki podejmowania decyzji. Morale zawodowe inżyniera powinno być więc wysokie. Skoro jest on osobą tak eksponowaną, stanowiąca niejednokrotnie wzór do naśladowania, a co ważniejsze osobą niejednokrotnie narzucającą pewne kanony zachowania, wprowadzanie zasad etycznych do kultury pracy inżyniera–menedżera jest konieczne. Bez promowania etycznych zachowań, przyszła kariera zawodowa specjalisty może stanąć pod znakiem zapytania.
Odpowiedź na pytanie: cóż to znaczy być inżynierem?, nie jest łatwa ale chyba najlepiej oddają to słowa cytowanego wcześniej Stefana Weinfelda:
Być inżynierem to pasjonujące i pociągające. Ale zdobycie uznania i stanowiska społecznego w tym zawodzie wymaga rzetelnej, twardej, pracy – przede wszystkim pracy nad sobą. Tak jest, tak było zawsze, tak z pewnością będzie6.
Omawiany tu problem upowszechniania postaw etycznych inżynierów jest elementem działań szerszych dotyczących podwyższenia poziomu etycznego polskiego społeczeństwa. Bez przesady będzie stwierdzenie, że od stanu przestrzegania kanonów etyki jaki reprezentują obecnie liderzy w organizacji, zależy jakie normy postępowania dominować będą w przyszłych pokoleniach, nie tylko menedżerów i inżynierów ale w całym polskim społeczeństwie.
Badacz
Praca inżyniera jest pracą twórczą, można rzec koncepcyjną. Każda koncepcja musi zostać poddana pewnemu procesowi. Proces ten – w pewnym uproszczeniu – można nazwać badaniem.
Inżynier-badacz musi być osobą już z pewnym bagażem doświadczeń, osobą która będzie w stanie przewidzieć i narzucić pewien kierunek prowadzonym badaniom tak, aby nie pominąć istotnych dla całego przedsięwzięcia obszarów zainteresowań. Na badaczu spoczywa także ciężar znoszenia niepowodzeń, rozczarowań i porażek. Jako doświadczony inżynier powinien wiedzieć, które drogi prowadzą do nikąd, a które są obiecujące dla dalszego przebiegu badań. Na każdym etapie; czy to laboratoryjnych testów wstępnych, czy konstruowaniu i sprawdzaniu pierwszych modeli obowiązuje zasada cierpliwości i wytrwałości. Z reguły wyniki nie są zadowalające. Cały cykl trzeba powtarzać, dla zmienionych warunków wstępnych, innych materiałów by w efekcie asymptotycznie osiągnąć optimum.
Projektant
Usystematyzowany spis zawodów opublikowany w Polsce w 1968 roku wymienia 8 grup średnich i 23 grupy podstawowe inżynierów oraz 201 nazw zawodów – specjalności, których występuje tytuł „inżynier”. Są wiec inżynierowie, którzy konstruują maszyny i urządzenia, inni zajmują się produkcją, jeszcze inni nadzorują eksploatacje. Różne są wiec rodzaje i aspekty pracy inżyniera.
Jedną z wymienionych jest specjalność projektanta. Rozwiązuje on zadania inżynierskie czyli przechodzi z jednego stanu do drugiego, używając do tego swojej wiedzy, doświadczenia i umiejętności. Przejście wspomniane powyżej, może się odbywać w różnoraki sposób – zależny bezpośrednio od samego projektanta – prowadzący z punktu wyjścia do postawionego celu.
Projektant musi wziąć wiele elementów pod uwagę. Jak powiedział jeden z nauczycieli akademickich: „Nie problem coś zbudować, problemem jest to ile to będzie kosztowało”. Tak więc rozwiązywanie zadań projektowych wymaga kompromisów, chcąc nie chcąc projektant staje się mistrzem kompromisu – sztuki – wynikającej zarówno z wiedzy jak doświadczeń i zdolności.
Wybór konstrukcji, która ostatecznie zostanie skierowana do masowej produkcji (albo która zostanie wdrożona gdy jest to proces technologiczny), stanowi nie lada problem nawet dla najbardziej doświadczonych. Wszystkie modele zakwalifikowane do ostatniego etapu prób i badań spełniają założone przedziały postawione na początku drogi projektowej. Jak więc z wielu propozycji wybrać tą najbardziej odpowiednią?
Często samo życie weryfikuje wybór projektanta i propozycja – z razu zarzucona – po jakimś czasie wraca jako kolejny model lub jako nowa wersja, urządzenia, które sprawdzało się w użytkowaniu.
Wynalazca i konstruktor
Wynalazca to osoba patrząca w przyszłość. Jest wiele powodów, dla których inżynier powinien być wizjonerem, jest to jedna ze składowych charakteru pracy jaką wykonuje. Nie można jednak patrzyć w przyszłość nie pamiętając o przeszłości. Nawet więcej powinien się do przeszłości odwoływać i – wykorzystując swoją inwencję – poprawiać. Zauważmy, że niewielu ma szansę poprawiać coś co już zostało zrobione, odkryte, wypowiedziane. Przed inżynierami stoi tak możliwość. Wiele obecnych konstrukcji to udoskonalone odkrycia sprzed dziesiątek lat. Niech za przykład posłuży tu telefon odkryty przez Grahama Bella. Czy słynny wynalazca, mógł się spodziewać że jego wynalazek zdobędzie taką popularność, że – sama słuchawka już bez kabla łączącego z aparatem – będzie stanowiła przebój i pragnienie wielu pod koniec drugiego tysiąclecia? Co prawda pod nazwą „telefon komórkowy GSM” lecz w swoim zamyśle niczym się nie różniący od wynalazku sprzed ponad stu lat.
Wynalazca powinien być obdarzony fantazją i wyobraźnią nie mniejszą niż ta, którą znamy z książek Juliusza Verne’a. Te właśnie niezbędne cechy pozwolą konstruktorowi na przekroczenie granic i dotarcie do całkiem nowych miejsc jako wysłannik współczesnej cywilizacji.
Ważne jest by w tym pędzie wymyślania już to nowych bądź udoskonalania istniejących nie zapomnieć o odpowiedzialności i nie stracić z oczu rzeczywistych potrzeb przyszłych użytkowników. Kierując swą wyobraźnię dalej, konstruktor powinien przewidzieć jakie skutki niesie ze sobą zastosowanie jego wynalazku. Czy zostanie wykorzystany dla dobra ludzkości, czy stanowić będzie element zniewolenia kogokolwiek, czy wreszcie może nam (nam jako cywilizacji) przynieść zgubę. Mam tu szczególnie na myśli broń masowego rażenia.
Zasadność zaostrzenia odpowiedzialności wynalazcy w stosunku do odpowiedzialności obowiązującej każdego człowieka wynika z dwóch co najmniej przyczyn:
Przede wszystkim z tego, iż samo występowanie w takiej roli zależy w znacznie większym stopniu od naszego wyboru, niż w innych rolach. O ile decyzja bycia lekarzem, inżynierem, nauczycielem jest przede wszystkim moją własną decyzją, to na przykład, na swoją przynależność państwową mam wpływ ograniczony.
Dalej zaś fakt, że występuję w roli wynalazcy skłania innych, którzy nie są specjalistami w danej dziedzinie i nie mają możliwości rzeczowej oceny mych działań, do obdarzenia mnie szczególnym zaufaniem. Tego rodzaju zaufanie, dotyczące już nie określonego człowieka, ale pełnionej przezeń roli, rodzi szczególną odpowiedzialność, tego który w owej roli występuje7.
Technolog
Nigdy nie moglibyśmy wypróbować i dotknąć żadnego z wynalazków powstałych w głowach konstruktorów i wynalazców, gdyby nie technologia. Czymże wiec jest technologia? Bardzo ciekawie i obrazowo tłumaczy to Stefan Weinfeld: „Jest to pomost między wyspą inżynierskich idei a wyspą zrealizowanych pomysłów” i dalej, „sztuka inżynierska może się wyrażać w ogólnej idei, w postawach naukowych techniki w sposobach projektowania, ale technologia zawsze związana jest z wytwarzaniem”8 Bez tego po prostu niemożliwe byłoby produkowanie wielkoseryjne żadnego z urządzeń obecnie używanych przez większość ludzi na świecie.
Wyścig technologiczny toczy się od wieków. Ma swoich zwycięzców i przegranych, ważne jest jednak to by toczył się według jasnych reguł. Inżynier technolog często staje wobec poważnego problemu: jak podzielić się zdobytym osiągnięciem, na ile odsłonić swoje dokonania? Niełatwy to problem do rozwiązania. Z jednej strony ograniczenia nakładają firmy i korporacje finansujące badania, życząc sobie pełnych praw do odkrycia, z drugiej zaś strony każdy technolog chce się podzielić swoimi rozwiązaniami z „kolegami po fachu”.
Tajemnice technologiczne strzeżone są przez producentów bardzo skrupulatnie. Aby jednak „wilk był syty i owca cała”, ogólnie dostępne publikacje z zakresu technologii pozornie niczego nie ukrywają: opisują szczegółowo, różne problemy i zawiłości techniczne, zamieszczają tablice i wykresy ilustrujące wyniki pomiarów, wzory i schematy. Wszystko co związane z danym problemem. Nikomu jednak nie uda się odtworzyć rezultatów. Chroniąc producenta technolodzy celowo stosują niedopowiedzenia, pewne „skróty myślowe”, bez których trudzić się będziemy na próżno. Wszystko to w obawie przed konkurencją, która – jak wiadomo – nie śpi.
Ekspert i nauczyciel
Wiele imion ma profesja inżyniera, Kilka z nich – stosunkowo często spotykanych – przedstawiono już wcześniej, na koniec inżynierskie wcielenie mistrza i nauczyciela, czyli profesja eksperta oraz nauczyciela.
Jedna i druga rola wymaga niesłychanej wiedzy i doświadczenia, zdobytego drogą wielu prób, błędów oraz latami nauki.
Ekspert jest niekłamanym autorytetem w swojej dziedzinie sztuki inżynierskiej (chociaż oczywiście mogą istnieć nie tylko eksperci inżynierowie). Wie jak wiedzę, którą posiada, stosować. Jest w stanie doradzić innym, mniej doświadczonym, jaką drogą podążać by osiągnąć zamierzone cele. Aplikuje swoją wiedzę w rozwiązania innych.
Nauczyciel jako popularyzator wiedzy technicznej, przyczynia się do ciągłego wypełniania szeregów inżynierów wielu specjalności „nowym narybkiem”. Parafrazując słowa poety: „takie zespoły inżynierskie będą, jakiej młodzieży chowanie”. Zdecydowany ciężar odpowiedniego przygotowania nowych adeptów sztuki inżynierskiej spoczywa więc na wykładowcach.
Zarówno na ekspercie jak i na nauczycielu spoczywa ogromna odpowiedzialność wynikająca z „kontraktu społecznego” jaki, wchodząc na drogę kariery technicznej, parafowali. Jest to ten rodzaj etyki inżynierskiej, która określana jest odpowiedzialności szczegółowej9.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.